Ze heeft een kussen in haar handen, ze staat te trillen en er lopen tranen over haar wangen. Ik sta tegenover haar en speel een persoon die over haar grenzen is gegaan. Ze heeft haar ogen dicht en verbindt met die pijnlijke ervaring. Met de woede, het verdriet en de machteloosheid omdat ze zichzelf toen niet heeft kunnen beschermen. Dan gooit ze opeens het kussen naar mij en schreeuwt keihard, vanuit haar buik: “NEE!!”

Een aantal deelnemers die staan toe te kijken, staan te trillen op hun benen. De ‘Nee’ van deze vrouw snijdt door merg en been. En iets in hun systeem begint mee te trillen met de woede en de onmacht. De grenzeloosheid en onveiligheid die ze zelf in hun leven zijn tegengekomen.

Paradoxaal overleefmechanisme

De Nee-oefening is een begrip geworden in de opleiding die wij geven, waar ontzettend veel van is geleerd, omdat het zo veel raakte. Helaas maken we het (bijna) allemaal mee; situaties in ons leven waar we wel ‘nee’ hadden willen zeggen, maar het niet konden. Situaties waarbij het teveel was om te dragen, maar er niemand was om te luisteren, om ons hulp te bieden.

 In mijn vorige blog beschreef ik al dat emotionele veiligheid een belangrijke stuwkracht is om met de aandacht naar buiten gericht te zijn. Dit is hoe ons systeem en wij onszelf proberen te beschermen tegen pijn en trauma. Er is alleen één groot nadeel van naar buiten gericht zijn met de aandacht. We kunnen dan minder goed onze grenzen en kwetsbaarheid voelen. De buitenwereld of anderen kunnen ons dat namelijk niet vertellen. En mensen die anderen hun grenzen laten bepalen, raken vaak erg getraumatiseerd in het leven. We hebben dus ook met de aandacht bij onszelf te zijn, naar binnen gekeerd, in verbinding met onze emotionele wereld en kwetsbaarheden. Alleen dan kennen we onze grenzen en kunnen we daar met kracht (indien nodig) expressie aangeven.

 Hier speelt dus eigenlijk een paradoxale werking van ons systeem. We proberen onszelf en onze kwetsbaarheid te beschermen. Dat doen we door alert te zijn op de buitenwereld en daar de boel zo te beïnvloeden dat we niet gekwetst raken. Alleen kunnen we met de aandacht naar buiten gericht niet voelen wanneer we gekwetst raken. Met als gevolg dat we juist gekwetst raken, want we voelen onze grenzen niet. Dus ondanks en door al onze alertheid en controle op de buitenwereld raken we gekwetst en soms zelfs getraumatiseerd.

En ons antwoord op delen van het systeem die getraumatiseerd zijn, is vaak ervan weggaan. Ons overleefmechanisme is te dissociëren van ons gevoel met de focus gericht op wat in de buitenwereld nog gedaan moet worden. Alhoewel deze overleefstrategie begrijpelijk is en op de korte termijn effectief lijkt (want met de aandacht naar buiten gericht voelen we minder), is er ook een alternatieve oplossing mogelijk met een veel duurzamer en zelfs preventief effect.

Balans tussen binnen en buiten

En misschien raad je het al, die oplossing gaat over bewust de aandacht naar binnen brengen. Hiermee ga je een verbinding aan met al die delen in jou, die gezamenlijk je persoonlijkheid vormen. Je zult ontdekken dat er bekwame, daadkrachtige en naar buiten gerichte delen in jou zijn. En ook meer kwetsbare, passieve en introverte delen. Juist door met de laatste categorie regelmatig de verbinding aan te gaan, leer je ze beter kennen. Waar ze bang voor zijn, wat ze hebben gemist en wat voor grenzen ze nodig hebben om niet getraumatiseerd of ge-hertraumatiseerd te raken.

Naarmate je vaker de aandacht naar binnen keert en je beter bekent raakt met je binnenwereld, ben je veel beter in staat om de grens tussen binnen en buiten te herkennen en te bewaken. Je leert te onderscheiden welke mensen, energieën en ervaringen je wel en niet binnen kan laten komen.

Een wijs iemand heeft ooit eens tegen mij gezegd: “je hoeft je jas niet altijd meteen helemaal open te doen, je mag zelf kiezen in welke situaties je hem sluit of meer openhoudt.”

Ik wist toentertijd niet dat ik een figuurlijke jas had, die ik zelf open en dicht kon doen. Je kunt dus jezelf beschermen in potentieel kwetsende situaties, wanneer je eerst leert hoe die ‘jas’ in jouw systeem werkt.

En de andere kant op, van binnen naar buiten, is net zo belangrijk. Met de zelfkennis die je ontwikkelt door bewust de aandacht naar binnen te keren, leer je onderscheiden wat voor jouw systeem van belang is om expressie aan te geven. Je leert te vertrouwen op jouw interne wijsheid, los van wat de buitenwereld ervan vindt. Het naar buiten kunnen brengen van jouw gevoelens en gedachten is van groot van belang om je grenzen te kunnen aangeven. En vaak breng je een puzzelstukje van de waarheid in, waar ook de buitenwereld veel aan heeft.

Het gaat dus ook om balans tussen binnen en buiten. Wanneer de aandacht te veel naar buiten is gekeerd, verlies je het contact met je interne (gevoels) wereld. En wanneer de aandacht te veel naar binnen is gericht, verlies je het vermogen om expressie te geven en te manifesteren in de wereld om je heen.

Lemiscaat en poortwachter

Wanneer er balans is tussen binnen en buiten, ontstaat er een stromende beweging in de vorm van een lemniscaat. De ene helft van de lemniscaat bevindt zich in de buitenwereld en de andere helft bevindt zich in jouw binnenwereld. De aandacht stroomt door de lus in de buitenwereld naar de lus van je binnenwereld en weer terug. Precies in het middelpunt van de lemniscaat heeft elk mens een poortwachter nodig. Een poortwachter die de uitwisseling tussen binnen en buiten bewaakt en reguleert.

Een concreet voorbeeld hiervan kan zijn wanneer jij in een omgeving bent waar iemand agressief gedrag vertoont. Omdat jouw aandacht zowel naar buiten als naar binnen beweegt, ben je in staat om de agressie buiten jou waar te nemen èn te voelen hoe het je raakt. Misschien merk je dat er delen van jou in paniek raken, omdat er een ervaring uit het verleden is waarbij jij je niet hebt kunnen beschermen tegen agressie. Vervolgens ben je in staat om naar buiten te brengen wat je systeem hierin nodig heeft. Dat kan zijn dat jij jezelf uit de situatie verwijdert, of dat je een heel duidelijke grens aangeeft, waardoor de agressie stopt.

Wanneer de aandacht in dit voorbeeld alleen naar buiten zou zijn gericht en er geen goed ontwikkelde poortwachter aanwezig is, dan is er een grote kans dat je niet voor jezelf kan zorgen in deze situatie. Mensen raken dan overspoelt door de agressie en trekken zich vervolgens terug (dissociëren, klein maken). Je komt er dan pas vaak laat achter wanneer er over je grenzen is gegaan. En hierdoor ben je zelf minder aanwezig en verlies je aan kracht. Kracht die je nodig hebt om jouw grenzen te voelen en indien nodig duidelijk te maken aan de wereld om je heen.

We kunnen onze poortwachter ontwikkelen door de verbinding met onszelf te versterken. De poortwachter stelt ons in staat gezonde relaties aan te gaan, waarbij we voor onszelf kunnen zorgen.

De poortwachter is van groot belang in al je relaties. Of het nu liefdesrelaties zijn, vriendschappelijke relaties of werkrelaties zijn. Bij InnerMovement helpen we mensen via opleidingen en therapie om hun poortwachter te ontwikkelen. Een belangrijk onderdeel in die ontwikkeling is het in balans brengen van de aandacht. Bij de meeste mensen is de aandacht uit balans, omdat de aandacht bijna volledig naar buiten is gericht. Door bewust de aandacht naar binnen te richten, ontwikkelen we een gezonde relatie met onszelf. En alle relaties, in welke vorm dan ook, beginnen bij de relatie met onszelf.